Tư tưởng chính trị Phó chỉ huy Marcos

“	Chúng tôi không muốn áp đặt các giải pháp của mình bằng vũ lực, chúng tôi muốn tạo một không gian dân chủ. Chúng tôi không xem đấu tranh vũ trang theo kiểu cổ điển như các cuộc chiến tranh du kích trước đó, theo kiểu con đường duy nhất và sự thật duy nhất đúng mà mọi thứ đều sắp xếp xung quanh nó. Trong cuộc chiến tranh, thứ quyết định không phải là cuộc chạm trán quân sự mà là yếu tố chính trị được đặt cược vào cuộc chạm trán. Chúng tôi không tham chiến để giết hay để bị giết. Chúng tôi tham chiến để được lắng nghe.	”
— Phó chỉ huy Marcos[39]

“	Marcos là người đồng tính ở San Francisco, người da đen ở Nam Phi, người châu Á ở châu Âu, người Chicano ở San Ysidro, người vô chính phủ ở Tây Ban Nha, người Palestin ở Israel, người da đỏ Maya trên đường phố San Cristobal, thành viên băng đảng ở Neza, nghệ sĩ nhạc rock ở Đại học Quốc gia, người Do Thái ở Đức Quốc xã, người thanh tra trong Bộ Quốc phòng, nhà hoạt động vì quyền phụ nữ trong một đảng chính trị, người cộng sản thời hậu Chiến tranh lạnh, người tù tại Cintalapa, người Mapuche ở dãy Andes, người nghệ sĩ không có phòng tranh, người Di-gan ở Ba Lan, người Mohawk ở Québec, người hoạt động hòa bình ở Bosnia, người nội trợ cô đơn trong đêm thứ bảy ở bất kỳ nơi đâu tại México, người đình công ở CTM, phóng viên viết bài ở trang chót, người phụ nữ tại tàu điện ngầm vào lúc 10 giờ đêm, người nông dân không có ruộng đất, người công nhân thất nghiệp, người sinh viên bất tuân luật lệ, người bất mãn chủ nghĩa tân tự do, nhà văn không có người đọc hay tác phẩm, và dĩ nhiên, một người Zapatista ở miền núi Tây Nam México. Vì vậy Marcos là một con người như mọi con người trên thế giới này. Marcos là tất cả những người bị bóc lột, cô lập, nhóm thiểu số bị đàn áp đang phản kháng và nói lên câu "Quá đủ rồi !"	”
— Tuyên cáo của ELZN, trả lời chính phủ México về việc Marcos có phải là người đồng tính hay không, [40][41][42][43]

Marcos chịu nhiều ảnh hưởng của Carlos Monsiváis và Các Mác. Là một người chống chủ nghĩa tư bản nhưng ông không tìm kiếm một phương cách toàn diện để xử lý hết tất cả các vấn đề trong xã hội, thay vào đó ông cố gắng liên kết tất cả các phong trào đấu tranh lại với nhau mà không áp đặt một tư tưởng hay phương thức cụ thể nào. Ngoài Emiliano Zapata, Marcos cũng rất hâm mộ nhà cách mạng lừng danh Ernesto Che Guevara. Tư tưởng của Marcos được cho xem là gần với chủ nghĩa Mác và các yếu tố Dân túy trong đó - vốn xoay quanh những vấn đề về sự ngược đãi người dân của chính phủ và giới kinh doanh, nhấn mạnh một số điểm chung của hệ tư tưởng Zapata với chủ nghĩa xã hội tự do và chủ nghĩa vô chính phủ.

Trong thời kỳ đầu đến vùng Chiapas, Marcos là người theo chủ nghĩa Mao, tuy nhiên quá trình tiếp xúc với cư dân tại đây mang nhiều thay đổi trong tư tưởng của ông, cụ thể như cộng đồng cư dân bản địa trở thành trọng tâm của tư tưởng và phương pháp thực hành của Marcos. Kết quả là lý luận của ông trở nên gần hơn với phương pháp cấu trúc luận Mácxít hơn là theo các ý định ban đầu của nó, ngoài ra ta còn có thể thấy ảnh hưởng của Louis Althusser, Michel Foucault, Alain Badiou và nhiều người khác trong lý luận của Marcos. Ngoài ra, các bài luận của Marcos cũng có những điểm liên quan đến các lập luận của Antonio Gramsci, nhà sáng lập Đảng Cộng sản Ý, nhân vật gieo nhiều ảnh hưởng vào giới sinh viên cùng thế hệ với Marcos.

Thế chiến thứ tư và Bảy mảnh ghép của Toàn cầu hóa

Xem thêm: Chủ nghĩa tân tự do và Toàn cầu hóa

Trong một bài viết, Phó chỉ huy Marcos đề cập đến một khái niệm gọi là "Thế chiến thứ tư", bao hàm quá trình toàn cầu hóa và chủ nghĩa tân tự do.[44] Còn cuộc chiến tranh Lạnh trước đó được ông gọi là "Thế chiến thứ ba".[44] Marcos đã so sánh hai "cuộc chiến" này - một cuộc chiến cũ và một cuộc chiến mà con người đang tham gia - với nhau và nhận định: "Nếu Thế chiến thứ ba là cuộc đối đầu giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội trên nhiều bình diện khác nhau với nhiều mức độ khác nhau, thế chiến thứ tư sẽ diễn ra giữa các trung tâm tài chính lớn trên quy mô toàn cầu và với cường độ khủng khiếp và liên tục."[44] Ông cũng tuyên bố là sự toàn cầu hóa kinh tế sẽ gây ra thảm họa thông qua các chính sách tài chính[44]:

“	Cho đến cuối cuộc chiến tranh lạnh, chủ nghĩa tư bản đã tạo ra một tai họa về quân sự: đó là bom neutron, một vũ khí hủy diệt mạng sống trong khi không gây thiệt hại về vật chất. Tuy nhiên trong Thế chiến thứ tư, một kỳ tích khác đã được khám phá ra, đó là quả bom tài chính. Trái với những trái bom ném xuống Hiroshima và Nagasaki, quả bom mới này không những hủy diệt các thành thị và quốc gia, gây ra chết chóc, kinh hoàng và cảnh khốn cùng cho người dân sống tại đó, mà còn biến mục tiêu của nó thành một mảnh ghép khác trong bức tranh của sự toàn cầu hóa kinh tế.	”
— Phó chỉ huy Marcos, [44]

Marcos giải thích thêm: quả bom tài chính sẽ "hủy diệt nền tảng vật chất của chủ quyền của các quốc gia dân tộc và, trong việc sản sinh sự giảm dân số của chúng, gạt bỏ tất cả những người bị gán cho là không thích hợp với nền kinh tế mới, tỉ như là người dân bản xứ." [44] Marcos cũng cho rằng quá trình toàn cầu hóa và chủ nghĩa tân tự do sẽ dẫn đến sự mai một của những yếu tố văn hóa đặc trưng cho các xã hội khác nhau do ảnh hưởng đồng hóa của quá trình toàn cầu hóa theo kiểu tân tự do:[44]

“	Tất cả các nền văn hóa được hun đúc bởi các dân tộc - những dân tộc bản xứ đáng kính của châu Mỹ, nền văn minh rực rỡ của châu Âu, lịch sử uyên thâm của châu Á, và sự giàu có của tổ tiên của châu Phi và châu Đại dương - đang bị xói mòn bởi lối sống Mỹ. Theo phương cách này, chủ nghĩa tân tự do hủy diệt của các dân tộc và nhóm dân tộc nhằm mục đích xây dựng lại chúng theo một mô hình đơn nhất. Đây là một cuộc chiến tranh quy mô toàn cầu - thuộc loại tồi tệ nhất và tàn ác nhất - nhằm chống lại cả nhân loại.	”
— Phó chỉ huy Marcos, [44]

Marcos cũng đưa ra 7 mảnh ghép của toàn cầu hóa, đó là 1)Tập trung tài sản và tái phân phối sự nghèo khổ; 2)Sự toàn cầu hóa của bóc lột; 3)Cơn ác mộng của di cư; 4)Toàn cầu hóa kinh tế và phổ biến hóa tội ác; 5)Hợp pháp hóa bạo lực của những quyền lực bất hợp pháp; 6)Chính trị lớn và những con người nhỏ và 7)Những trung tâm kháng cự. Ông nhận định những mảnh ghép này không thể khít với nhau nhưng toàn cầu hóa lại cố ghép chúng lại, và vì thế mỗi người phải chung tay xây dựng một thể giới mới có thể chứa đựng nhiều thế giới và tất cả các thể giới với nhau. Trong bối cảnh này, Marcos cho rằng ELZN và các phong trào của người bản địa trên thế giới sẽ vùng dậy chống lại. Ông xem ELZN là một trong những trung tâm kháng cự.[44]

“	Không chỉ tại những vùng núi non miền Đông Nam México mà người ta chống lại chủ nghĩa tân tự do. Ở những vùng khác của Méxcio, ở châu Mỹ La tinh, ở Hoa Kỳ và Canada, ở châu Âu thuộc Hiệp ước Maastricht, ở châu Phi, ở châu Á, ở châu Đại dương, những trung tâm kháng cự đang nảy nở. Mỗi trong số chúng có một lịch sử riêng, những đặc tính riêng biệt, có những điểm chung với nhau, có những yêu cầu, những đấu tranh và những thành tựu. Nếu con người muốn tồn tại và phát triển, hy vọng duy nhất của nó nằm tring những trung tâm được thành lập bởi những người bị gạt bỏ, những người bị bỏ mặc cho chết, những người bị coi là có thể bị vứt đi.	”
— Marcos, [44]

Đánh giá về các lãnh tụ cánh tả

Marcos có những đánh giá trái ngược nhau về các lãnh tụ chính trị Mỹ Latinh, nhất là các lãnh tụ cánh tả. Ông bày tỏ sự kính phục sâu sắc với cựu lãnh đạo Cuba Fidel Castro và nhà cách mạng Che Guevara, và bày tỏ sự ủng hộ với Tổng thống Bolivia Evo Morales. Đối với cố tổng thống Venezuela Hugo Chavez, Marcos cho rằng ông này quá cứng rắn nhưng vẫn có công trong việc thực hiện những thay đổi mang tính cách mạng ở đất nước này. Trong khi đó, Marcos chỉ trích dữ dội cựu tổng thống Brasil Luiz Inácio Lula da Silva và tổng thống Nicaragua kiêm lãnh tụ Mặt trận Giải phóng dân tộc Sandino là Daniel Ortega, ông cho hai người này là những kẻ phản bội đã bán đứng lý tưởng nguyên thủy của họ.[45][46]